Những năm gần đây, trong các cuộc thi chọi gà ở Việt Nam thường xảy ra hiện tượng lộn xộn: các giống gà chọi truyền thống của Việt Nam như gà chọi Hưng Yên, gà chọi Hải Dương… thường khó chiếm được thế thượng phong khi đối đầu với các giống gà chọi dây. Là một chuyên gia tập trung nghiên cứu văn hóa chọi gà và công nghệ chăn nuôi của Việt Nam trong nhiều năm, sau thời gian dài quan sát và phân tích, tôi nhận thấy kết quả này không phải là ngẫu nhiên mà là kết quả tác động tổng hợp của nhiều yếu tố. Tiếp theo, tôi sẽ phân tích sâu hơn từ nhiều góc độ vì sao gà chọi Việt Nam không thể thắng được gà chọi dây.

1. Ưu điểm di truyền và đặc điểm lai

Gà chọi lai được lai tạo bằng cách lai tạo nhiều giống gà chọi khác nhau. Phương pháp lai tạo này mang lại cho chúng lợi thế tự nhiên về mặt di truyền. Chúng thừa hưởng những đặc điểm tuyệt vời của nhiều giống khác nhau và đạt được sự kết hợp gen tối ưu. Ví dụ, bằng cách lai giữa gà chọi Thái Lan có sức tấn công mạnh với gà chọi Philippines có sức bền vượt trội, thế hệ con lai có thể vừa có khả năng mổ sắc bén và nhanh nhẹn của gà chọi Thái Lan vừa có sức bền dai dẳng của gà chọi Philippines. Ngược lại, mặc dù gà chọi bản địa Việt Nam đã hình thành những đặc điểm giống ổn định trong quá trình lai tạo lâu dài nhưng bộ gen của chúng tương đối đơn nhất, khó có thể cạnh tranh với gà chọi lai về mặt thành tích toàn diện. Khi đối đầu với gà chọi lai, gà chọi Việt Nam bản địa có thể có lợi thế nhỏ ở một số khía cạnh, nhưng không thể vượt qua đối thủ về thành tích chung.

2. Chiến lược đào tạo và phát triển có mục tiêu

1. Hướng lai tạo khoa học

Những người nuôi gà chọi thường có hướng dẫn nuôi gà chọi rõ ràng và khoa học. Họ sẽ lựa chọn bố mẹ để lai tạo một cách có mục tiêu dựa trên nhu cầu thực tế của các cuộc thi chọi gà. Ví dụ, để cải thiện khả năng chiến đấu nhanh nhẹn của gà chọi, người ta chọn những giống có chuyển động linh hoạt để lai tạo với những giống có sức bùng nổ mạnh, và liên tục sàng lọc những cá thể đạt yêu cầu trong số con non. Sau nhiều thế hệ lai tạo, các chỉ tiêu chiến đấu chủ yếu của gà chọi đã được tối ưu hóa đáng kể về kích thước, sức mạnh, tốc độ,... Ngược lại, một số hộ chăn nuôi ở Việt Nam vẫn nuôi theo phương pháp truyền thống, thiếu kế hoạch lai tạo khoa học, có hệ thống, dẫn đến việc cải thiện thành tích của gà chọi địa phương chậm.

2. Hệ thống đào tạo chuyên nghiệp

Việc huấn luyện gà chọi thường áp dụng hệ thống chuyên nghiệp hơn. Người nuôi sẽ xây dựng kế hoạch huấn luyện chi tiết dựa trên giai đoạn phát triển của gà chọi, bao gồm huấn luyện thể lực, huấn luyện kỹ năng chiến đấu, v.v. Về huấn luyện thể lực, ngoài huấn luyện chạy nhảy thông thường, sẽ đưa vào huấn luyện chịu trọng lượng đặc biệt để tăng cường sức mạnh chân và sức bền cho gà chọi. Về mặt đào tạo kỹ năng chiến đấu, bằng cách mô phỏng các tình huống chiến đấu thực tế, các chú gà chọi sẽ quen thuộc với nhiều chiến lược chiến đấu và phương pháp ứng phó khác nhau. Việc huấn luyện gà chọi địa phương ở Việt Nam vẫn còn mang tính truyền thống, thiếu ứng dụng các khái niệm và phương pháp huấn luyện hiện đại, dẫn đến gà chọi còn kém về kỹ năng chiến đấu và khả năng thích nghi tại chỗ so với gà chọi dây.

3. Sự khác biệt về kích thước cơ thể và phong cách chiến đấu

1. So sánh cấu trúc cơ thể

Gà chọi dây thường có lợi thế về kích thước. Thông qua quá trình lai tạo, chúng đã tối ưu hóa cấu trúc cơ thể và thường có xương dày hơn và cơ bắp phát triển hơn. Ví dụ, một số gà chọi có cơ ngực dày có thể cung cấp sức mạnh cho việc vỗ cánh và va chạm cơ thể; xương chân của chúng dày và các khớp của chúng linh hoạt, giúp chúng mạnh mẽ và nhanh hơn khi đá. Tuy nhiên, gà chọi bản địa Việt Nam, chẳng hạn như gà chọi Hưng Yên, có kích thước tương đối nhỏ gọn và không tốt bằng gà chọi Xuyên Tử về sức mạnh và kích thước tuyệt đối. Họ dễ dàng gặp bất lợi khi cận chiến do chênh lệch sức mạnh.

(II) Đặc điểm của phong cách chiến đấu

Gà chọi bản địa Việt Nam có phong cách chiến đấu độc đáo. Chúng thường được biết đến với lòng dũng cảm, không sợ hãi, kiên trì và bền bỉ, nhưng phương pháp chiến đấu của chúng tương đối đơn giản, chủ yếu dựa trên cách mổ và cào truyền thống. Phong cách chiến đấu của gà chọi dây đa dạng hơn vì nó kết hợp đặc điểm chiến đấu của nhiều giống gà. Một số gà chọi giỏi sử dụng thân hình mềm dẻo của mình để né tránh nhanh chóng và tìm ra điểm yếu của đối thủ để tung ra đòn chí mạng; những người khác dựa vào sức mạnh to lớn của mình và áp dụng chiến thuật đàn áp tích cực để phá vỡ nhịp độ chiến đấu của gà chọi bản địa Việt Nam, khiến chúng khó có thể phát huy hết lợi thế của mình.

4. Tác động của các yếu tố môi trường và thức ăn

1. Sự khác biệt về môi trường sinh sản

Những người nuôi gà chọi thường cung cấp cho chúng một môi trường sinh sản tốt hơn. Các cơ sở chăn nuôi hiện đại có thể kiểm soát hiệu quả các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ ẩm, tạo điều kiện tốt cho sự sinh trưởng và phát triển của gà chọi. Đồng thời, việc bố trí mật độ thả giống khoa học sẽ tránh được tình trạng chọi nhau quá mức và lây truyền bệnh tật giữa các đàn gà chọi. Ngược lại, môi trường nuôi của một số giống gà chọi Việt Nam tương đối đơn giản, thiếu sự kiểm soát hiệu quả các yếu tố môi trường, phần nào ảnh hưởng đến sự sinh trưởng, sức khỏe của gà chọi và làm suy yếu khả năng chiến đấu của chúng.

2. Cân bằng dinh dưỡng trong chế độ ăn uống

Về mặt dinh dưỡng trong chế độ ăn, người nuôi gà chọi sẽ trộn thức ăn một cách chính xác theo nhu cầu của gà chọi ở từng giai đoạn phát triển khác nhau. Thức ăn của chúng không chỉ chứa thức ăn cơ bản giàu protein và carbohydrate mà còn chứa nhiều loại vitamin, khoáng chất và các chất bổ sung dinh dưỡng khác để đảm bảo gà chọi có được chế độ dinh dưỡng toàn diện và cân bằng. Chế độ ăn của gà chọi Việt Nam vẫn dựa một phần vào phương pháp cho ăn truyền thống. Các loại thức ăn đơn lẻ và dinh dưỡng không cân đối, dẫn đến gà chọi không có đủ dinh dưỡng trong quá trình sinh trưởng và phát triển, ảnh hưởng đến thể lực và hiệu suất chiến đấu.

Gà chọi Việt Nam chịu bất lợi khi cạnh tranh với gà chọi dây, đây là kết quả tác động tổng hợp của nhiều yếu tố như gen, giống, hình dáng cơ thể và môi trường. Nếu Việt Nam muốn thay đổi tình trạng này, ngành chăn nuôi gà chọi cần giữ lại đặc điểm của giống gà bản địa, đồng thời áp dụng các kỹ thuật chăn nuôi và quan niệm chăn nuôi tiên tiến để nâng cao khả năng cạnh tranh chung của gà chọi bản địa.